Sjávarútvegsráðherra, Sjávarútvegsráðuneytinu, Skúlagötu 4, 101 Reykjavík

Reykjavík 21. apríl 1998

Nýjar fiskifræðilegar niðurstöður

Frá ráðstefnu í Bergen nýlega um sveiflur í þorskstofnum N- Atlantshafsins

Hér kynni ég fyrir yður það helsta sem fram kom á þessarri ráðstefnu og vísa til sérstakrar skýrslu sem sem fylgir með þessu bréfi. Ég leyfi mér að vekja athygli yðar á eftirfarandi atriðum sem komu fram á ráðstefnunni og snerta fiskveiðistjórn okkar Íslendinga sérstaklega.

Eftir að Kanadamenn hafa nú mælt dánartölu í sínum þorskstofnum þegar engar veiðar hafa verið stundaðar í 4 ár, hafa þeir fundið að náttúruleg dánartala (M) sé 0.4 en ekki 0.2 eins og áður var álitið. Þeir hafa leiðrétt stofnútreikninga allt aftur til ársins 1986 samkvæmt þessum nýju forsendum.

Ég tel mig hafa sannað að einstaklingsvöxtur og nýliðun í færeyska þorskstofninum sé í öfugu hlutfalli við stofnstærð. Sé stofninn stór eru vöxtur og nýliðun léleg og öfugt. Skýrslu um þetta kynnti ég og lagði fram á ráðstefnunni

Hvort þessarra atriða um sig nægir til þess að véfengja tilteknar forsendur núverandi fiskveiðistjórnunar, þ.e. að hægt sé að byggja upp stofna til frambúðar með friðun og að stór stofn sé forsenda góðrar nýliðunar.

Ég bið yður að taka þetta til alvarlegrar athugunar. Ef ráðherra telur að ég geti orðið að liði við að skýra þetta mál frekar er ég reiðubúinn til þess.

Virðingarfyllst,

Jón Kristjánsson

Svar Sjávarútvegsráðherra, dags. 6. maí 1998, tilv. 98040092:

Ráðuneytið vísar til bréfs yðar dags. 21. f.m. ásamt gögnum varðandi ráðstefnu í Bergen um sveiflur í þorskstofnum.

Ráðuneytið leitaði álits Hafrannsóknarstofnunarinnar á efni bréfs yðar. Álit stofnunarinnar barst með bréfi dags. 4. þ.m. og sendist það hjálagt til upplýsingar.

F.h.r. Árni Kolbeinsson

Frá Hafrannsóknastofnun:

Sjávarútvegsráðuneytið Skúlagata 4 101 Reykjavík

Í framhaldi af bréfi ráðuneytisins dags. 29. apríl s.l. hefur Hafrannsóknarstofnununin athugað helstu atriði sem koma fram í bréfi Jóns Kristjánssonar frá nýlegri ráðstefnu í Bergen.

Jón dregur í bréfi sínu fram tvö meginatriði og dregur af þeim eina meginályktun. Atriðin tvö eru annars vegar að Kanadamenn hafi hækkað mat sitt á náttúrulegri dánartölu úr 0.2 í 0.4 og hins vegar að hann hafi sjálfur sannað að einstaklingsvöxtur og nýliðun í færeyska þorskstofninum sé í öfugu hlutfalli við stofnstærð. Ályktun sú sem Jón dregur af þessu er að véfengja beri þær forsendur núverandi fiskveiðistjórnunar að hægt sé að byggja upp stofna til frambúðar með friðun og að stór stofn sé forsenda góðrar nýliðunar.

Um þetta er að segja að hvorugt atriðið, sem Jón byggir á, á við um íslenskar aðstæður, fullyrðingin um hvað eru forsendur núverandi fiskveiðistjórnunar er röng, og ályktunin um þessar forsendur væri röng jafnvel þótt þetta væru forsendurnar og jafnvel þótt atriðin ættu við um íslenskar aðstæður. Þetta er skýrt nánar í meðfylgjandi athugasemdum.

Undirskrifað, Jakob Jakobsson, Gunnar Stefánsson

Hafrannsóknarstofnununin:

Athugasemdir við bréf Jóns Kristjánssonar 5/5 1998

1. Fjölmargar tilraunir hafa verið gerðar til að meta náttúruleg afföll fyrir þorsk á Íslandamiðum. Allar slíkar tilraunir hafa leitt til þeirrar niðurstöðu að mat á náttúrulegum afföllum er nokkurri óvissu háð, en þó eru nokkrar vísbendingar um að náttúruleg afföll séu hugsanlega lægri en reiknað hefur verið með. Nýlegar kannanir af þessu tagi benda til þess að að gildi eins og 0.4 séu of há og gildi í námunda við 0.1 séu e.t.v. nær lagi. Hins vegar er ekki hægt að sýna fram á að gildið 0.2 sé örugglega of hátt og því hefur ekki þótt sérstök ástæða til að breyta því. Ef þetta gildi er ofmat er líklegt að sú hóflega nýtingarstefna sem mörkuð hefur verið skili betri árangri en um hefur verið spáð.
2. Fróðlegt er að fylgjast með endurmati á náttúrulegum afföllum í þorski við Kanada og rétt að læra af þeirri vinnu. Vandséð er samt, hvernig á að taka slíkar niðurstöður og yfirfæra beint á aðra stofna.
3. Í þeim plöggum sem Jón leggur fram kemur ekkert fram sem bendir til þess að þegar stofninn (við) Færeyjar er stór sé nýliðun léleg eða öfugt, né heldur að neikvætt samband sé milli vaxtar og stofnstærðar, enda birtir Jón ekkert slíkt samhengi. Ályktun þessi er ekki byggð á neinum gögnum um stofnstærð og vandséð hvaðan hún er gripin. Við fyrstu sýn virðist Jón telja að afli sé það sama og stofnstærð en slíkt er þó slík kórvilla í fiskifræði að erfitt er að trúa því að um annað en misskilning sé að ræða.
4. Tengsl stofnstærðar og nýliðunar hafa verið talsvert rannsökuð fyrir íslenskan þorsk. Komið hefur í ljós að líkur á lélegri nýliðun aukast talsvert þegar stofninn er lítill, þ.e. niðurstaðan er öfug við það sem Jón heldur fram. Þetta er sama ályktun og fundurinn dró samkvæmt yfirliti Jóns. Erfitt er að sjá, hvernig Jón getur sjálfur dregið gagnalaust aðrar ályktanir en sá fundur sem hann sjálfur sat, eða hvernig hann getur yfirfært ályktanir sem eru dregnar án gagna fyrir Færeyjar yfir á Íslandsmið.
5. Tengsl vaxtar og stofnstærðar hafa einnig verið talsvert rannsökuð fyrir þorsk á Íslandsmiðum, og raunar miklu meira en t.d. fyrir þorsk við Færeyjar. Í ljós hefur komið að ekki verða greind tengsl milli stofnstærðar og vaxtar. Þetta atriði í málflutningi Jóns á því ekki við. Hins vegar virðist sem vöxtur hafi verið heldur minni á þriðja áratug aldarinnar en á undanförnum áratugum og er því hugsanlegt að þarna hafi komið í ljós þéttleikaháður vöxtur. Þessar niðurstöður voru að sjálfsögðu notaðar þegar mótuð var núverandi stefna um nýtingu stofnsins og hefur því þegar verið tekið tillit til þeirra. Ályktun Jóns um að þetta atriði breyti forsendu um nýtingarstefnu væri því röng, jafnvel þótt atriðið hefði verið rétt.
6. Jón fullyrðir í bréfi sínu að " forsendur núverandi fiskveiðistjórnunar" sé m.a. að "hægt sé að byggja upp stofna til frambúðar". Þetta er rangt. Niðurstaða vinnuhóps um nýtingu fiskstofna var sú, að hófleg nýting stofnsins væri hagkvæm og gilti einu hvort umhverfisaðstæður yrðu á þann veg að stofninn stækkaði, eða hvort óhagstæðar umhverfisaðstæður leiddu til þess að nýliðun yrði áfram léleg og stofninn stækkaði ekki. Í síðara tilvikinu myndi aflinn ekki aukast en kostnaður myndi hins vegar lækka umtalsvert frá því sem var um 1992.
7. Jón fullyrðir einnig að önnur forsenda fiskveiðistjórnunar sé að "stór stofn sé forsenda góðrar nýliðunar". Þetta er rangt. Slíkt er ekki forsenda en hins vegar mun það hafa mikil viðbótaráhrif á hagnað ef aukin nýliðun verður raunin.

Rétt er að benda á, að hvert einasta atriði sem hér er rakið hefur margsinnis verið útskýrt fyrir Jóni sérstaklega, fyrir almenningi í gegnum fundi og fjölmiðla og í skýrslum Hafrannsóknarstofnunarinnar og Þjóðhagsstofnunar.

Fundur með sjávarútvegsnefnd Alþingis 11. maí 1998

Ég sendi bréfið hér að ofan einnig til Sjávarútvegsnefndar Alþingis, Steingrímur Sigfússon var þá formaður, hún brást betur við og boðaði mig á sinn fund. Þar fór ég yfir erindið sem ég flutti á ráðstefnunni í Bergen og leiddi líkur að því að brátt færi íslenski þorskstofninn að minnka, þrátt fyrir fullyrðingar ráðgjafa að hann væri vaxandi vegna markvissrar uppbyggingar. Menn hlustuðu og spjölluðu fram og aftur en síðan hef ég ekkert frétt, menn hafa greinilega ekki tekið þetta alvarlega. Þess ber að geta að eftir fundinn með mér, mættu fulltrúar Hafró hjá nefndinni til að ræða áhyggjur mínar. Ekki fékk ég að frétta hvaða boðskap þeir höfðu en get þó passlega giskað á það í ljósi umsagnarinnar sem stofnun hafði áður gefið og birtist hér að ofan.